Stoken we onze stoom- en verwarmingsketels binnenkort met elektriciteit?

Wijzigende elektriciteitsmarkt

De elektriciteitsmarkt verandert in snel tempo. Eenvoudige tariefformules van weleer maken plaats voor complexere producten. Daarnaast eisen klimaatmaatregelen ook alsmaar meer dat particulieren en bedrijven afstappen van olie- en gasgebruik. Kolen zijn haast volledig verdwenen voor warmte- en stoomproductie. Klimaatmaatregelen en de vraag naar elektrificatie omwille van milieuredenen laten hun sporen na op de prijzen en de parameters waarmee elektriciteit wordt gefactureerd.

Die prijzen en parameters gaan niet uitsluitend in stijgende lijn, wat je wel zou verwachten in een eenvoudige vraag-aanbod benadering. Nieuwe elektriciteitsproductie op basis van hernieuwbare energiebronnen is heel afhankelijk van wisselende weersomstandigheden, zowel periodiek over de seizoenen als haast ogenblikkelijk.

Aangezien hernieuwbare bronnen soms ogenblikkelijk overvloedig aanwezig kunnen zijn, ontstaan er zelfs perioden met negatieve prijzen, omdat productie zomaar niet kan worden afgeschakeld. Maar bij lage productie stjjgen de prijzen wel nog altijd navenant. Waar de elektriciteitsprijzen vroeger met de klassieke productiemiddelen werden uitgemiddeld over bepaalde contractperioden, worden nu alsmaar meer contracten aangeboden met snel tot ultra snel veranderende prijzen.

 

Wijzigende tariefcontracten

De gekende dag/nacht, zomer/winter en maandelijks geïndexeerde variabele tarieven worden in de markt stilaan vervangen door uurlijks wijzigende tarieven. Deze uurprijzen zijn een dag op voorhand bekend en worden openbaar gepubliceerd op basis van een inschatting van wat productie en verbruik de volgende dag zullen zijn.

Toekomstige productie, al dan niet op basis van hernieuwbare energiebronnen en ook de afname, vallen natuurlijk niet heel nauwkeurig te voorspellen, maar er bestaan wel goede voorspellingstechnieken op basis van de gekende afnamecontracten, weersvooruitzichten, geplande economische en sociale activiteiten, onderhoudsschema's van productie- en afname-installaties, e.d.

 

Bestaansreden van de nieuwe contractformules

Maar waarom stappen leveranciers en gebruikers dan af van hun gekende tariefovereenkomsten waarin alles binnen een bepaalde periode wordt uitgemiddeld? Waarom kiezen beide voor deze meer complexe formules? De voornaamste reden is dat uitmiddelen van de kosten in compexe situaties, grotere onzekerheden met zich meebrengen wat betreft gegarandeerde rendabiliteit, wat onvermijdelijk tot hogere prijzen leidt.

Uurprijzen zijn complexer, maar correcter, want ze weerspiegelen beter de economische realiteit. Met wat spelen en vooruitziendheid, kunnen verbruikers hun verbruik verschuiven van hoge uurprijzen naar lage of zelfs negatieve uurprijzen voor de daaropvolgende dag, zonder het productieproces al te zeer te hypothekeren. Dat vraagt wat inspanning, maar het loont.

 

Waarom elektrische boilers?

Terug naar onze vraag: stoken we onze stoom- en verwarmingsketels binnenkort met elektriciteit? Heel waarschijnlijk, want naast warmtepompen, zien we in onze bedrijven stilaan ook meer elektrische boilers (E-boilers). E-boilers worden daarbij niet alleen gebruikt voor de noodzakelijke warmteproductie in een bedrijf of voor de reductie van de CO2 voetafdruk waartoe een bedrijf door de overheid steeds meer wordt verplicht. E-boilers kunnen zoals hoger uiteengezet ook worden ingezet om financiële redenen, met name door in te spelen op de schommelingen in de elektriciteitsmarkt.

De vermogens en verbruiken van deze boilers kunnen perfect worden gemoduleerd in functie van schommelende uurlijkse marktprijzen. Wat je in goedkope uren aan warmte wint, hoef je niet meer in te zetten op dure uren. Hoe groter de warmtebuffer, extern of intrinsiek, hoe hoger de winst.

 

Extra stimulans

Inspelen op de verschillen tussen goedkope en dure uren is dikwijls onvoldoende om een E-boiler te overwegen tegenover bijvoorbeeld een gasboiler. De gemiddelde elektriciteitsprijs is voorlopig nog hoger dan de gemiddelde gasprijs.

Elektriciteitsproductie en elektriciteitsafname moeten evenwel op elk ogenblik in evenwicht zijn, niet alleen globaal binnen die vooraf bepaalde uren,. Het spreekt vanzelf dat je ogenblikkelijke onbalansen niet op voorhand kan voorspellen. Je moet zo goed als onmiddellijk kunnen reageren op een signaal van onbalans.

Die onbalans kan overigens ook heel behoorlijk zijn, wat grote gevaren met zich kan meebrengen. Daarom bestaat er ook een onbalansmarkt voor elektriciteit. Bedrijven kunnen worden vergoed om hun verbruik (en eventuele eigenproductie) aan te passen en zo het elektriciteitsnet weer in evenwicht te brengen.

Je kan zelfs worden vergoed als je de contractuele zekerheid biedt om met je bedrijf het nodige vermogen deels af- of aan te schakelen wanneer dat nodig mocht zijn, zonder dat dit in de praktijk ook tot daadwerkelijke actie aanleiding moet geven.

 

Veelheid van contracten

Er bestaan verschillende “producten” waarvoor je kan inschrijven, naargelang je gegarandeerde reactiesnelheid, het beschikbare vermogen (in plus of min) en de tijdsvensters waarop de respons van toepassing kan zijn.

Inspelen op de onbalansmarkt kan behoorlijk wat meer opbrengen dan het simpele inspelen op de uurmarkt. Het maakt meestal wel uitgebreide elektronische sturing noodzakelijk. De onbalansprijzen zijn zeer wispelturig en niet direct gerelateerd aan de uurlijkse spotmarktprijzen waarvan eerder sprake. Snel kunnen reageren is een noodzaak. Dat gaat van iets minder dan een kwartier tot slechts een 30-tal seconden, met navenante contractprijzen.

 

Conclusie

E-boilers, al dan niet met warmtebuffers, zijn uitermate geschikt om de besproken diensten te leveren. Met E-boilers is het perfect mogelijk om tijdelijk een verhoogde of verlaagde temperatuur toe te laten en het vermogen snel te moduleren, zonder dat dit gevolgen heeft voor de bedrijfsvoering.

Het feit dat het gebruik van E-boilers klimaatneutraal kan t.o.v. van gas- of stookolie, is aardig meegenomen. Bedrijven die E-boliers installeren willen klaar zijn voor ETS2, de wetgeving die voor alle bedrijven van toepassing wordt vanaf 2027.
 

Noot: Energik plant in het voorjaar van 2026 een publicatie die meer inzicht geeft in de toepassing van E-boilers voor het stabiliseren van de genoemde markten. Je zal erin leren wat day ahead prijzen zijn, wat begrippen als FCR, aFFR en mFFR inhouden en hoe voorbeeldinstallaties daarop vandaag al inspelen.

Een studiedag die daarop volgt, zal meer gedetailleerde informatie verschaffen. We staan dan niet alleen stil bij de succesfactoren, maar ook bij de pro's en contra's die er bij zo'n aanpak komen kijken.

Uw bijdragen met voorbeeldinstallaties zijn zeker welkom.